Cẩm nang cho trẻ ăn dặm chuẩn, đủ từ A đến Z cho trẻ từ 6 tháng tuổi

Bài viết sau là cẩm nang “toàn tập” với “tất tần tật” về kiến thức ăn dặm cho bé từ A đến Z, giúp mẹ xác định thời điểm “vàng” bắt đầu cho trẻ ăn dặm, nắm bắt chính xác nhu cầu dinh dưỡng của trẻ cũng như cách chế biến đồ ăn dặm, các mẹo hữu ích giúp mẹ tự tin để đồng hành cùng bé bước vào hành trình ăn dặm.

Các nguyên tắc cho trẻ ăn dặm đúng cách

1. Cho bé ăn dặm đúng thời điểm

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo chỉ nên bắt đầu cho trẻ ăn dặm từ khi được tròn 6 tháng tuổi vì khi đó hệ tiêu hóa của trẻ mới phát triển tương đối hoàn thiện để có thể tiêu hóa và hấp thu được các loại thức ăn đặc và “phức tạp” hơn sữa mẹ.

Có không ít mẹ muốn bé phát triển nhanh nên đã cho bé dùng bột ăn dặm ngay từ khi bé mới được 4 tháng tuổi. Phải làm quen với việc ăn dặm quá sớm có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh cho trẻ như:

• Trẻ dễ chán sữa mẹ, bú ít dẫn đến tình trạng thiếu hụt các chất dinh dưỡng thiết yếu từ sữa mẹ, làm giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ suy dinh dưỡng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình phát triển của trẻ.
• Trẻ quen ăn nhiều hoặc được bồi bổ quá mức làm tăng nguy cơ béo phì.
• Trẻ dễ bị dị ứng thực phẩm do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, còn non yếu.
• Thận và dạ dày của trẻ dễ bị tổn thương do phải hoạt động “quá tải” trong khi lại chưa phát triển hoàn thiện. Trẻ dễ gặp phải các triệu chứng như đau dạ dày, đầy bụng, táo bón, tiêu chảy,… đồng thời làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về dạ dày trong tương lai.
• Khi trẻ chưa đủ 6 tháng tuổi, chức năng phản xạ nuốt chưa hoàn thiện đồng thời các cơ hàm, lưỡi, hầu, họng chưa hoạt động phối hợp nhuần nhuyễn,… nên trẻ dễ bị sặc, nghẹn, thậm chí có thể bị tắc nghẽn đường thở do thức ăn tràn vào.

Thời điểm “vàng” để trẻ tập ăn dặm là khi được 6 tháng tuổi

Những dấu hiệu cho thấy bé đã “bật đèn xanh”, sẵn sàng cho giai đoạn ăn dặm:

• Bé thường xuyên đói, đòi bú dù mới vừa bú xong cách đó không lâu hoặc vẫn bú đủ và no như thường ngày.
• Bé thường xuyên “nhìn miệng” và nhai tóp tép: Khi nhìn thấy người lớn đang ăn, bé có biểu hiện bắt chước động tác và nhai tóp tép, đùn lưỡi liên tục.
• Bé thường xuyên thức giấc, khóc đòi ăn đêm nhiều hơn.
• Bé đã biết “hợp tác” với muỗng: Mẹ có thể dùng “phép thử” xem bé đã sẵn sàng ăn dặm chưa bằng cách đưa muỗng đến gần miệng bé. Nếu bé cố gắng mở miệng thay vì phản xạ đẩy muỗng, điều này đồng nghĩa với việc bé muốn ăn dặm rồi mẹ nhé.
• Bé đã có thể ngồi vững, kiểm soát đầu và cổ tốt, thậm chí có thể tự ngồi dậy mà không cần sự trợ giúp của người lớn.
• Khi có cơ hội tiếp xúc với đồ ăn, bé sẽ cố gắng đưa tay với lấy rồi cho vào miệng “gặm nhấm”. Tuy nhiên điều này không có nghĩa là bé đã có thể ngay lập tức ăn được thức ăn thô, mẹ hãy kiên nhẫn tập dần dần cho bé nhé!

Nếu bé yêu của mẹ có các biểu hiện trên chứng tỏ bé đã “bật đèn xanh” báo hiệu muốn được ăn dặm rồi đấy mẹ ơi. Mẹ hãy sẵn sàng tinh thần để cùng con bắt đầu một “chặng đường” mới đầy thú vị mẹ nhé!

Xem thêm: Khi nào nên cho bé ăn dặm và những lưu ý mẹ cần “thuộc làu”

2. Cho bé ăn dặm từ loãng đến đặc

Dạ dày của bé cần thời gian để thích nghi với thực phẩm mới, do đó mẹ hãy ghi nhớ nguyên tắc cho bé ăn từ loãng đến đặc nhé.

Khi bé bắt đầu ăn dặm, đồ ăn cần được xay, nghiền nhỏ, rây kỹ

3. Cho bé ăn dặm từ ngọt đến mặn

Trong 6 tháng đầu đời, bé đã quen thuộc với vị ngọt của sữa mẹ và sữa công thức. Vì vậy, khi bé bắt đầu ăn dặm, mẹ nên dành thời gian để bộ máy tiêu hóa của bé thích nghi dần bằng cách cho bé ăn dặm từ các món có vị ngọt, chẳng hạn như bột ngọt có vị sữa. Điều này sẽ giúp bé dễ dàng đón nhận các món ăn mới nhờ hương vị sữa quen thuộc. Sau đó dần dần mẹ cho bé chuyển sang các loại bột ăn dặm mặn có vị cá, thịt,… để cung cấp nhiều chất dinh dưỡng hơn cho bé.

4. Cho bé ăn từ ít đến nhiều

Hồi hộp, nóng ruột mong con yêu của mình ăn thật ngon, thật nhiều là tâm lý chung của các bà mẹ khi con bắt đầu bước vào hành trình ăn dặm. Đừng vội vàng! Hãy kiên nhẫn để cho trẻ ăn dặm đúng cách mẹ nhé!

Hãy cho trẻ tập ăn một cách khoa học, ăn từ ít đến nhiều để giúp hệ tiêu hóa còn non nớt của trẻ thích nghi dần với lượng thức ăn mới cũng như hấp thu chất dinh dưỡng được tốt hơn. Hãy cho trẻ làm quen với 1 đến 2 muỗng bột loãng, sau đó tăng dần lên 1/3 chén rồi đến nửa chén… Cách ăn dặm này sẽ giúp hệ tiêu hóa của trẻ “dễ thở” hơn, dễ hấp thu mà vẫn đảm bảo cung cấp đủ năng lượng cùng các dưỡng chất cần thiết cho nhu cầu tăng trưởng của trẻ ở giai đoạn này.

5. Cho bé ăn dặm đúng cách từ một nhóm thực phẩm đến nhiều nhóm thực phẩm

Ở giai đoạn tập ăn dặm, bé bắt đầu “khám phá” các mùi vị cũng như những loại thực phẩm khác nhau. Mẹ hãy kiên nhẫn tập cho bé ăn từng nhóm thực phẩm một để bé làm quen dần đồng thời để theo dõi xem cơ thể bé có bị dị ứng với thực phẩm đó hay không, bé có bị rối loạn tiêu hóa không… Thông thường các bé cần 5-7 ngày để làm quen với một loại thực phẩm mới. Sau giai đoạn làm quen và nhận biết, mẹ có thể kết hợp nhiều nhóm thực phẩm với nhau một cách khoa học, hợp lý để tăng cường chất dinh dưỡng cho bé cũng như đa dạng mùi vị để kích thích vị giác của bé.

Cách cho trẻ ăn dặm chuẩn là đi từ một nhóm thực phẩm đến nhiều nhóm thực phẩm

Để đảm bảo bữa ăn của bé luôn đầy đủ chất dinh dưỡng, mẹ nên kết hợp đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng cần thiết sau theo tỷ lệ hợp lý:

• Nhóm chất bột đường (gạo, khoai, yến mạch,…): Đây là nhóm thực phẩm cung cấp năng lượng hàng ngày cho trẻ. Mẹ có thể nghiền cháo, khoai lang, khoai tây,… hay nấu bột yến mạch cho bé.
• Nhóm chất đạm: Chất đạm đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của trẻ. Tuy nhiên, mẹ chú ý không nên cho bé ăn quá nhiều chất đạm vì “quá tải” chất đạm sẽ gây hại đến hệ tiêu hóa còn non nớt của bé. Nên cho bé ăn cả đạm động vật (thịt, cá,…) và đạm thực vật (các loại đậu đỗ, lạc,…).
• Nhóm rau củ và trái cây: Giúp cung cấp vitamin, chất xơ và một số khoáng chất cần thiết, giúp tăng đề kháng và hỗ trợ cho hệ tiêu hóa của trẻ.
• Nhóm chất béo: Ngoài vai trò cung cấp năng lượng cho cơ thể, chất béo còn có chức năng quan trọng là dung môi giúp hòa tan các vitamin A, D, E, K, tăng khả năng hấp thu. Mẹ có thể trộn 1 thìa dầu ăn (dầu mè, dầu oliu, dầu gấc) vào thức ăn của bé sau khi nấu chín hoặc cho bé dùng thêm bơ, phô mai,… để bổ sung chất béo giúp bữa ăn của bé không những đảm bảo dinh dưỡng mà giúp bữa ăn dặm của bé thêm phần hấp dẫn, ngon miệng.

6. Không nên nêm gia vị vào món ăn dặm của trẻ

Với trẻ dưới 1 tuổi, mẹ lưu ý không nên thêm gia vị (muối, nước mắm) vào món ăn dặm của trẻ. Nêm thêm mắm muối vào đồ ăn sẽ khiến thận của trẻ phải hoạt động quá sức. Nếu mẹ đang có quan điểm thêm mắm muối để đồ ăn dặm của trẻ thêm phần đậm đà và kích thích vị giác của trẻ thì hãy thay đổi ngay từ hôm nay nhé.

Một số nguyên tắc khác trong cách cho trẻ ăn dặm

• Nguyên liệu chế biến đồ ăn dặm cho trẻ cần đảm bảo sạch và an toàn, không sử dụng các hóa chất độc hại. Nếu thực đơn ăn dặm của bé có tôm, cá…, cần đảm bảo không có xương hoặc các miếng cứng có thể làm bé bị thương.
• Dụng cụ chế biến và đồ đựng thức ăn của bé cần được rửa sạch, khô ráo. Thức ăn sau khi chế biến cần cho bé ăn ngay trong vòng 2 giờ.
• Không ép bé ăn: Nếu bé đã tỏ thái độ “không hợp tác”, không muốn ăn, mẹ nên kết thúc bữa ăn dặm của bé, thay vào đó có thể cho bé bú nhiều hơn. Ép bé ăn dễ khiến bé hình thành tâm lý tiêu cực, sợ hãi việc ăn dặm.
• Nên hạn chế cho trẻ ăn các loại cá lưng xanh như cá thu; các loại giáp xác như tôm, cua, ốc… vì dễ gây dị ứng cho trẻ.
• Khi bé đã ăn dặm, mẹ vẫn cần cho bé bú mẹ để đảm bảo trẻ được cung cấp đầy đủ các dinh dưỡng thiết yếu, đặc biệt là các kháng thể tự nhiên có trong sữa mẹ.

Cách cho bé ăn dặm ở tháng thứ 6

• Số lượng bữa ăn dặm: 1 bữa/ ngày. Kết hợp với cho trẻ bú sữa mẹ hoặc sữa ngoài theo nhu cầu của bé. Khi bé bước sang tháng thứ 7, có thể cho bé ăn dặm 2 bữa/ ngày.
• Thời gian: Nên cho trẻ ăn dặm vào khoảng 10 giờ sáng.
• Thực phẩm ăn dặm cho bé cần được chế biến dạng lỏng hoặc nghiền nhuyễn. Khi bé bắt đầu ăn dặm, mẹ nên chế biến theo tỷ lệ 1 gạo – 10 nước.
• Lượng thức ăn dặm: Mẹ chú ý nên bắt đầu với một lượng nhỏ (khoảng 5ml) trong mỗi lần giới thiệu món mới cho bé, sau đó tăng dần theo sự hào hứng, thích thú của bé khi bé đã thích ứng. Tuy nhiên, mỗi ngày mẹ cũng chỉ cho bé ăn tối đa không vượt quá 8 muỗng (muỗng 5ml).
• Thứ tự các nhóm thực phẩm cho bé tập ăn dặm:

Nhóm 1: Ngũ cốc (bắt đầu từ cháo trắng nghiền thật nhỏ).

Nhóm 2: Rau củ quả nghiền nhỏ, rây kỹ (khoai tây, khoai lang, cà rốt, bí đỏ, chuối, bơ,…).

Nhóm 3: Thịt lợn, thịt gà nạc, cá, tôm, lòng đỏ trứng gà, đậu phụ nghiền nhuyễn, xay nhỏ.

Nhóm 4: Chất béo (dầu oliu, dầu gấc, dầu mè).

Mách mẹ thực đơn ăn dặm cho bé trong tháng đầu tiên

Tuần 1: Cho bé ăn khoảng 5-10 ml cháo trắng tỷ lệ 1:10.

Tuần 2: Ngoài cháo trắng (khoảng 15-25 ml), mẹ có thể bắt đầu cho bé làm quen với các loại rau củ quả như cà rốt, khoai tây, cà chua nghiền nhỏ với một lượng nhỏ khoảng 5ml.

Tuần 3: Khi bé đã quen với các thực phẩm ăn dặm, mẹ có thể tăng khẩu phần ăn mỗi ngày của bé: 30-40ml cháo trắng kết hợp với các rau củ quả như rau ngót, mồng tơi, cải bó xôi, bí ngòi, lê, táo,… (10ml).

Tuần 4: Mẹ duy trì thực đơn và lượng thức ăn cho bé như ở tuần 3.

Gợi ý thực đơn ăn dặm cho bé vừa bổ dưỡng vừa dễ chế biến

Quả bơ trộn sữa mẹ

Quả bơ bỏ vỏ, cắt nhỏ, lấy lượng vừa đủ đem nghiền nhuyễn, rây kỹ. Sau đó trộn đều với một ít sữa mẹ để tạo thành hỗn hợp lỏng, sánh cho bé tập ăn dặm.

Bơ trộn sữa mẹ

Chuối trộn sữa mẹ

½ quả chuối chín bóc vỏ, nghiền nhuyễn, rây kỹ. Sau đó trộn đều với một ít sữa mẹ cho đến khi hỗn hợp đạt được độ sền sệt nhất định thì cho bé ăn được.

Chuối trộn sữa mẹ

Cháo/ bột khoai lang thịt gà:

Nguyên liệu: gạo tẻ, thịt gà, khoai lang, dầu ăn (dầu oliu, dầu gấc, dầu mè).

Cách làm:

• Gạo tẻ xay vỡ, vo sạch sau đó cho vào nồi ninh nhỏ lửa.
• Thịt gà nạc rửa sạch, thái lát mỏng, băm nhỏ.
• Khoai lang gọt vỏ, thái lát mỏng, đem hấp chín rồi nghiền nhuyễn.
• Cháo chín múc lượng cháo vừa đủ cho vào máy xay, thêm thịt gà, khoai lang vào, xay nhuyễn thành hỗn hợp hơi sền sệt. Đổ hỗn hợp ra nồi nhỏ, đun sôi khoảng 1-2 phút.
• Đổ bột ra chén (bát), nêm thêm 1 muỗng dầu ăn.

Bột khoai lang thịt gà 

Cháo/ bột bí ngòi thịt lợn

Nguyên liệu: gạo tẻ, thịt lợn, bí ngòi, dầu ăn (dầu oliu, dầu gấc, dầu mè).

Cách làm:

• Gạo tẻ xay vỡ, vo sạch, cho vào nồi ninh nhỏ lửa.
• Thịt lợn rửa sạch thái lát mỏng, băm nhỏ.
• Bí ngòi gọt vỏ, thái lát mỏng, hấp chín rồi nghiền nhuyễn.
• Cháo chín, múc lấy lượng vừa đủ rồi cho vào máy xay, thêm thịt lợn, bí xanh, xay nhuyễn thành hỗn hợp. Sau đó đỏ ra nồi nhỏ đun sôi khoảng 1-2 phút.
• Đổ bột ra chén (bát), nêm thêm 1 muỗng dầu ăn.

Bột bí ngòi thịt lợn

Ăn dặm đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của trẻ trong những năm tháng đầu đời và đây cũng là giai đoạn “bản lề” cho sự phát triển của trẻ trong tương lai. Bên cạnh những món ăn dặm thơm ngon, dồi dào giá trị dinh dưỡng cung cấp các vi chất dinh dưỡng thiết yếu, giúp bé phát triển trí tuệ và thể chất, mẹ đừng bỏ qua các giải pháp giúp tăng cường đề kháng cho trẻ, đặc biệt là mỗi khi thời tiết giao mùa. Với “điểm cộng” dùng được cho trẻ sơ sinh từ 0 tháng tuổi và những hiệu quả ưu việt trong việc chăm sóc sức khỏe cho trẻ nhỏ, NutriBaby Plus hiện đang dành được sự yêu mến của hàng trăm nghìn mẹ Việt. Với sự kết hợp hoàn hảo giữa các thành phần thảo dược Hoàng kỳ, Diếp cá với nhóm chất Kẽm, Thymomodulin, Lysine, Taurin, NutriBaby Plus giúp nâng cao thể trạng cho trẻ, đặc biệt là hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường hấp thu dinh dưỡng đồng thời nâng cao miễn dịch, hỗ trợ phòng ngừa và giảm các triệu chứng của viêm đường hô hấp. NutriBaby Plus được xem là “trợ thủ” đắc lực giúp bố mẹ nuôi con nhàn tênh, “xây dựng” cho trẻ nền tảng sức khỏe tốt nhất trong những năm tháng đầu đời.

NutriBaby Plus chính là "trợ thủ" đắc lực giúp bố mẹ nuôi con nhàn tênh

Xem thêm:

>>> Top thực đơn cho trẻ 1 tuổi biếng ăn ngon không cưỡng nổi, bé mê tít

>>> Bảng đo chiều cao cân nặng của trẻ chuẩn nhất từ các chuyên gia dinh dưỡng

>>> Trẻ ăn không hấp thu - nguyên nhân và giải pháp điều trị mẹ nên biết

>>> Trẻ 4 tuổi biếng ăn, chậm lớn, mẹ phải làm sao?